تاثیر داروهای روان‌گردان بر شبکه‌های مغزی

برگرفته از مقاله‌ای با عنوان «سایلوسایبین در شبکه‌های مغزی ناهماهنگی ایجاد می‌کند» 

درباره مقاله:

این مقاله با عنوان "Psilocybin desynchronizes the human brain"  در مجله 2024 Nature چاپ شده است. Nature یکی از معتبرترین مجلات علمی در جهان است که به انتشار تحقیقات با کیفیت بالا در زمینه‌های مختلف علمی می‌پردازد. این مجله تأکید زیادی بر مطالعات مهم و پیشرفت‌های قابل توجه در علم دارد و اغلب کشفیات برجسته را منتشر می‌کند. انتشار مقاله در Nature نه تنها نشان‌دهنده کیفیت بالای پژوهش است، بلکه به دلیل ضریب تأثیر بالای آن، پژوهش منتشر شده به سرعت در جامعه علمی جهانی دیده و به آن استناد می‌شود. 

تصویر این مقاله همچنین به عنوان تصویر روی جلد (Cover Image) ، مجله Nature استفاده شده است. مقاله‌ای که روی جلد Nature می‌آید، معمولاً نتیجه تحقیقاتی است که یا به کشفیات بسیار مهم منجر شده یا در زمینه‌ای جدید و نوظهور فعالیت کرده است که می‌تواند مسیرهای جدیدی را در پژوهش‌های آینده باز کند.

از دیگر نکات قابل توجه این مقاله استفاده از فناوری fMRI به عنوان یکی از ابزارهای تحقیق است و این مسئله به این موضوع اشاره دارد که تحقیق نه تنها از لحاظ روش‌شناسی قوی و دقیق بوده، بلکه یافته‌های آن به اندازه‌ای مهم و نوآورانه است که شایسته انتشار در یکی از معتبرترین مجلات علمی دنیا شناخته شده است.

توضیحات:

داروهای روان‌گردان از دیرباز در فرهنگ‌ها و آیین‌های مختلف به عنوان ابزارهای مذهبی، درمانی و روحانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. سیلوسایبین یا سایلوسایبین (Psilocybin)، که یک ترکیب روان‌گردان طبیعی است و در گونه‌های خاصی از قارچ‌ها یافت می‌شود، در مراسم‌های مذهبی مثل مراسم آیین‌های بومیان آمریکا برای دست‌یابی به تجربیات معنوی استفاده می‌شد. در دهه ۱۹۵۰، سایلوسایبین توسط روان‌پزشکان به عنوان یک ابزار پژوهشی برای مطالعه ذهن و درمان اختلالات روانی موردتوجه قرار گرفت، اما با ممنوعیت‌های قانونی در دهه ۱۹۷۰، استفاده از آن محدود شد. در سال‌های اخیر، مطالعات علمی جدید بر روی سایلوسایبین نشان داده‌اند که این ماده می‌تواند در درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی مؤثر باشد، که این مسئله به تجدید علاقه به این داروی روان‌گردان منجر شده است.

داروهای روان‌گردان مثل سایلوسایبین می‌توانند تغییرات عمیق و گسترده‌ای در ادراک ما از خود، زمان و فضا ایجاد کنند که این تغییرات از طریق تحریک یکی از پذیرنده‌های سروتونین (پذیرنده 5-HT2A) اتفاق میفتند. آزمایش‌های بالینی نشان داده‌اند که دوز بالای سایلوسایبین می‌تواند علائم افسردگی و اعتیاد را به سرعت و به‌ صورت مداوم کاهش دهد. چنین شواهدی حاکی از آن است که به احتمال زیاد داروهای روان‌گردان ویژگی‌های نوروبیولوژیکی متفاوتی دارند که به فازهای حاد (مسمومیت) و پایدار (پس از حذف دارو از بدن) مربوط می‌شوند.

اثرات آنی و شاید کوتاه‌مدت سایلوسایبین عبارتند از افزایش متابولیسم گلوکز در قشر پیشانی و قشر گیجگاهی میانی. مطالعات EEG و تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی در حالت استراحت (rsfMRI) نشان داده‌اند که استفاده از روان‌گردان‌ها، قدرت سیگنال و ارتباط عملکردی (FC) را در سطح وسیعی از قشر مغز کاهش می‌دهد. از جمله اثرات پایدار و طولانی‌مدت داروهای روان‌گردان افزایش بیان ژن‌هایی است که به انعطاف‌پذیری عصبی و افزایش سیناپس‌ها کمک می‌کند. با این حال، همبسته‌های عصبی این اثرات پایدار در انسان‌ها هنوز ناشناخته است.

براساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات و مدل‌های حیوانی، به نظر می‌رسد اثرات ضدافسردگی سایلوسایبین به‌عنوان یک ماده یا داروی روان‌گردان ناشی از افزایش انعطاف‌پذیری در لوب پیشانی میانی و هیپوکامپ قدامی باشد. این نواحی، بخش‌های اصلی شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network) را تشکیل می‌دهند.

در مطالعه سیگِل و همکاران (2024)، تغییرات مغزی بزرگسالان سالم، قبل، حین، 3 هفته و 6 ماه پس از مصرف خوراکی سایلوسایبین و متیل‌فنیدیت بررسی شد. به‌منظور بررسی این تغییرات مغزی، از نقشه‌برداری عملکردی دقیق (Precision Functional Mapping) با استفاده از نمونه‌برداری مکررِ rsfMRI استفاده شد زیرا این روش تغییرات اتصالات مغزی خاص هر فرد را به خوبی نشان می‌دهد.

به ‌طور کلی، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که: 

1. سایلوسایبین ارتباطات بین شبکه‌های قشری و ساختارهای زیرقشری را مختل کرده و بیش از 3 برابر متیل‌فنیدیت، در شبکه‌های عملکردی تغییرات حادی را ایجاد می‌کند که این تغییرات ناشی از عدم همزمانی و همگامی فعالیت مغزی در سطوح مختلف (منطقه، شبکه، کل مغز) است. 

2. در قشر ارتباطی، عدم هماهنگی عصبی ناشی از سایلوسایبین مشاهده شد، اما این اختلال در شبکه حالت پیش‌فرض  که به هیپوکامپ قدامی متصل و به ادراک خود مربوط است بیشتر بود. 

3. اجرای یک تکلیف ادراکی، تغییرات شبکه‌ای ناشی از سایلوسایبین را کاهش داد که نشان‌دهنده یک پایه عصبی-زیستی برای اتصال به واقعیت فیزیکی در طول درمان با داروهای روان‌گردان است. 

4. اثرات حاد مغزی سایلوسایبین ادراک افراد از فضا، زمان و خودپنداره‌شان را تغییر می‌دهد. 

5. سایلوسایبین، کاهش پایداری در ارتباط عملکردی بین هیپوکامپ قدامی و قشر مغز به‌ویژه شبکه حالت پیش‌فرض را القا کرد که برای هفته‌ها ادامه داشت، اما پس از 6 ماه به حالت نرمال برگشت. 

در نهایت، پژوهشگران این مطالعه به این نتیجه رسیدند که سرکوب پایدار ارتباط شبکه حالت پیش‌فرض و هیپوکامپ می‌تواند همبسته نورواناتومیکی بالقوه‌ای برای افزایش انعطاف‌پذیری عصبی و اثرات ضدافسردگی سایلوسایبین به‌عنوان یکی از داروهای روان‌گردان باشد.

اگرچه سایلوسایبین در مطالعات اخیر به عنوان یک داروی بالقوه برای درمان برخی اختلالات روانی مورد توجه قرار گرفته است اما استفاده بالینی از مواد روان‌گردان همچنان در دست بررسی است و شواهد قوی برای غلبه اثرات درمانی بر عوارض آن وجود ندارد و نیازمند پژوهش‌های بیشتری است. همچنان که مصرف این داروها  عوارض  و مضراتی  به همراه دارد. یکی از اصلی‌ترین مضرات آن، ایجاد تجربیات روان‌گردانی ناخواسته و شدید است که ممکن است منجر به اضطراب، ترس، و حتی وحشت‌زدگی (panic attack) شود. این تجربیات می‌توانند در برخی افراد، به‌خصوص در کسانی که سابقه مشکلات روانی دارند، به حملات هراس یا تشدید علائم روان‌پریشی منجر شوند. همچنین، استفاده نادرست از سایلوسایبین در محیط‌های کنترل‌نشده می‌تواند خطراتی مانند آسیب‌دیدگی جسمی یا رفتارهای خطرناک ناشی از عدم توانایی در تشخیص واقعیت از توهم را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، استفاده از سایلوسایبین باید تحت نظارت حرفه‌ای متخصصان انجام شود.

پژوهش‌ها در این حیطه جالب ادامه دارد....

برای مطالعه متن اصلی مقاله، کلیک کنید.

مترجم و گردآورنده: سمانه عبدی

دانشجوی دکتری روانشناسی شناختی دانشگاه شهید بهشتی

دکتر اختیاری در جلسه‌ای جداگانه از سری جلسات دوره داروشناسی درباره داروهای روان‌گردان به تفصیل صحبت کرده‌اند.

برای دسترسی به دوره داروشناسی کلیک کنید.