شناسایی خطر اعتیاد به مواد افیونی با آزمایش ژنتیکی AvertDTM

سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) اولین آزمایش برای کمک به شناسایی افرادی که خطر بالایی برای ابتلا به اختلال مصرف مواد افیونی دارند را تایید کرد.

همان‌طور که پژوهش‌های متعددی طی سال‌ها نشان داده‌اند، مجموعه‌ای  از عوامل مختلف مانند ژنتیک، اختلالات سلامت روان، شرایط اجتماعی-اقتصادی و دسترسی به داروهای غیرقانونی می‌توانند در ابتلا به اعتیاد نقش داشته باشند و مواد افیونی حتی زمانی که طبق تجویز پزشک مصرف شود می‌توانند در برخی از افراد باعث اعتیاد شود. 

آمارهای مراکز مهار و پیشگیری از بیماری و اتحادیه سیاست‌های دارویی از سال 2017 به بعد حاکی از آن است که سوء مصرف مواد افیونی به یک بحران سلامت عمومی درایالات متحده آمریکا تبدیل شده است که با مرگ و میر، عوارض و هزینه قابل توجهی همراه است: 15 درصد از افراد بزرگسال در ایالات متحده آمریکا یک یا چند نسخه مواد افیونی را در سال 2018 به طور معمول برای تسکین درد، مصرف کرده‌اند. مصرف بیش از حد مواد مخدر علت اصلی مرگ و میر افراد زیر ۵۰ سال در کشور آمریکا است و مواد افیونی بیشترین مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد را تشکیل می دهند و همه روزه بیش از 130 آمریکایی بر اثر اعتیاد به مواد افیونی جان خود را از دست می‌دهند. سوء مصرف مواد افیونی به طور نامتناسبی بر جوانان آمریکایی تأثیر می‌گذارد، به طوری که بزرگسالان 26 تا 34 ساله بالاترین درصد سوء مصرف مسکن‌های تجویزی را دارند. همچنین، هزینه‌های اقتصادی مربوط به اختلال سوء مصرف مواد افیونی در ایالات متحده آمریکا در سال 2018 بالغ بر 179 میلیارد دلار برآورد شد. 

جهت رفع این بحران، نخستین آزمایش با هدف شناسایی افراد دارای خطر بالای ابتلا به سوء مصرف مواد افیونی (OUD)، از سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) مجوز و تاییدیه گرفت. این آزمایش به نام AvertDTM شناخته می‌شود و از DNA افراد برای ارزیابی خطر ابتلا به اختلال سوء مصرف مواد افیونی استفاده می‌کند. این آزمایش یک آزمایش ژنتیکی است که برای شناسایی ۱۵ پلی‌مورفیسم ژنتیکی مرتبط با اختلال سوء مصرف مواد افیونی به کار می‌رود و در این راستا از نمونه DNA جمع‌آوری شده از افراد بزرگسال بهره می‌گیرد. این پلی‌مورفیسم‌های شناسایی شده که در مسیرهای پاداش مغز نقش دارند، به شناسایی افرادی که ممکن است در معرض خطر ژنتیکی بالایی برای ابتلا به این اختلال باشند کمک می‌کند.

به عنوان بخشی از ارزیابی بالینی، تست AvertDTM قبل از اولین مواجهه با مسکن‌های مورفینی خوراکی در بیمارانی که دردهای حادی تجربه می‌کنند، مانند بیمارانی که قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. شایان ذکر است که تست AvertDTM تنها با نسخه پزشک تجویز می‌شود و اطلاعات عینی حاصل از آن به مراجعین ۱۸ ساله یا بالاتر و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های درمانی اجازه می‌دهد تا در خصوص مصرف مواد افیونی خوراکی برای تسکین درد حاد، آگاهانه تصمیم‌ بگیرند و در واقع تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری در مورد انتخاب بین مواد افیونی و جایگزین‌های غیرافیونی داشته باشند.

نتایج به‌دست‌آمده از AvertDTM بر اساس ژنتیک بیمار است و باید تنها در چارچوب یک تشخیص بالینی مورد استفاده و تفسیر قرار گیرد. نتایج این آزمایش فقط باید توسط متخصص خدمات درمانی واجد شرایط و دارای صلاحیت استفاده شود. افزون بر این، نتایج AvertDTM باید با ارزیابی بالینی همراه شود. این اطلاعات باید به عنوان بخشی از یک ارزیابی بالینی کامل در نظر گرفته شوند و نباید به تنهایی برای تصمیم‌گیری در مورد درمان مورد استفاده قرار گیرد.

فراموش نکنیم که هر تشخیص، مشاوره یا درمان باید از این نتایج در کنار سایر اطلاعات بیمار، از جمله تظاهرات بالینی، سابقه بیمار، سابقه خانوادگی، مشخصات دموگرافیک و نتایج سایر آزمایش‌های او استفاده کند. نتایج این آزمایش نیز نباید تنها عامل تعیین‌کننده در تشخیص، مشاوره یا تصمیم‌گیری در تجویز باشد. این نکته درست است که ژنتیک نقش مهمی در تعیین خطر ابتلا به OUD دارد؛ به عبارت بهتر، بیش از نیمی از خطر ابتلا مربوط به ژنتیک است اما عوامل غیر ژنتیکی نیز در احتمال OUD نقش دارند و باید در ارزیابی مناسب بودن درمان با مواد افیونی در نظر گرفته شوند.

منابع:

FDA approves first test help identify elevated risk developing opioid use disorder

AvertDTM Instructions Package

مترجم: کتایون نیکی‌ملکی

کارشناس ارشد MBA، دانشگاه علامه طباطبایی